พิกัดบัว

บัว เป็นพรรณไม้น้ำที่นอกจากให้ความสวยงามแล้ว ยังมีการนำดอกบัวและเกสรไปใช้ในภูมิปัญญาแพทย์แผนไทยในการรักษาโรคต่าง ๆ ได้อีกด้วย ในตำรายาไทยมีการเขียน “พิกัดยา” หมายถึงการจัดยาหรือจำกัดชนิดของยาตั้งแต่สองชนิดขึ้นไป จัดรวมเข้าเป็นหมวดหมู่ โดยมีสัดส่วนเสมอภาคกัน รวมเรียกเป็นชื่อเดียว พิกัดยาที่พบบ่อยๆ และมีบัวหรือส่วนประกอบของบัวเป็นตัวยาเช่น พิกัดเบญจอุบล  (ดอกบัว 5 อย่าง)  พิกัดบัวพิเศษ 6 อย่าง พิกัดเกสรทั้ง 5 (เกสรดอกไม้ 5 อย่าง) พิกัดเกสรทั้ง 7 (เกสรดอกไม้ 7 อย่าง) พิกัดเกสรทั้ง 9 (เกสรดอกไม้ทั้ง 9)

พิกัดเบญจอุบล ประกอบด้วยดอกบัว 5 อย่าง ได้แก่ บัวสัตตบุษย์ บัวสัตตบรรณ บัวลินจง บัวจงกลนี และบัวนิลุบล มีรสฝาดหอมเย็น สรรพคุณแก้ลมพานไส้ อุจจาระธาตุ ไข้เพื่อลม โลหิต ไข้รากสาด บำรุงหัวใจ บำรุงครรภ์รักษา ชูกำลัง

พิกัดบัวพิเศษ 6 อย่าง ประกอบด้วย บัวหลวงแดง บัวหลวงขาว บัวสัตตบงกชแดง บัวสัตตบงกชขาว บัวเผื่อน และบัวขม มีรสฝาดเย็น สรรพคุณแก้ไข้อันบังเกิดเพื่อธาตุทั้ง 4 (ดิน น้ำ ลม ไฟ) แก้ลมพานไส้ แก้เสมหะและโลหิต บำรุงกำลัง แก้ร้อนในกระหายน้ำ บำรุงหัวใจ

พิกัดเกสรทั้ง 5 หรือ พิกัดเบญจเกสร ใช้เกสรดอกไม้ 5 อย่าง ได้แก่ ดอกบัวหลวง พิกุล บุนนาค สารภี มะลิ พิกัดเกสรทั้ง 7 หรือ พิกัดสัตตเกสร ใช้เกสรดอกไม้ 7 อย่าง เพิ่มเกสรดอกกระดังงาและดอกจำปา พิกัดเกสรทั้ง 9 หรือ พิกัดเนาวเกสร ใช้เกสรดอกไม้ 9 อย่าง เพิ่มเกสรดอกลำเจียกและดอกลำดวน มีสรรพคุณแก้โรคตา ร้อนในกระหายน้ำ ไข้จับ ลมวิงเวียน น้ำดี ชูกำลัง บำรุงหัวใจ ช่วยให้เจริญอาหาร